معرفی چاه های تلا در قشم 💧| آدرس دقیق 📍+ تاریخچه 📚| معماری⚒️
فهرست عناوین
کشور ایران با اقلیم گرم و خشک خود و نیاز به تأمین آب شیرین برای شرب و کشاورزی، نهادهای بسیاری را به وجود آورده است که نمونه‌های برجسته‌ای از نوآوری و تدبیر مردم در مدیریت منابع آبی به حساب می‌آیند. به طور مداوم، مردم این مناطق در پی حفظ و مدیریت بهینه آب، مناطق غیربارانی را به محلی برای زندگی مستقر و آماده ی توسعه کرده‌اند. بنابراین، چاه های تلا در جزیره قشم به عنوان نمونه‌های زنده از این تلاش‌ها، به ویژه در استان هرمزگان، شناخته شده‌اند و به عنوان جاذبه های دیدنی قشم، از ارزش تاریخی و معماری برجسته برای بازدیدکنندگان از سرتاسر جهان محسوب می‌شوند.
چاه های تلا کجاست؟
جزیره قشم فاصله‌ای حدود ۲۰ کیلومتری از بندرعباس دارد. با ابعادی حدوداً ۱۳۰ کیلومتر در طول و ۱۰ تا ۳۰ کیلومتر در عرض، این جزیره از نظر اندازهٔ طبیعی بسیار گسترده است. چاه های تلا در مرکز روستای لافت و در نزدیکی قلعه نادری قرار دارند و روستاهای «لافت کهنه» و «لافت جدید» نیز در فاصله ۵۸ کیلومتری شهر قشم واقع شده‌اند هر یک دارای تاریخ و جاذبه‌های خود هستند.
مسیر دسترسی:
برای رسیدن به روستای لافت، دو راه مختلف برای مسافران وجود دارد. اولین راه این است که از طریق هوایی به جزیره قشم بروید. از فرودگاه قشم تا روستای لافت، مسافت حدوداً ۲۳ کیلومتر است. دومین گزینه برای رفتن به بندر و روستای لافت، این است که از طریق مسیرهای زمینی، ریلی یا هوایی به بندرعباس برسید. از جاده بندرعباس به بندر لنگه می‌توانید در ۶۰ کیلومتری غرب بندرعباس برسید. سپس از بندر پل می‌توان با کشتی های مسافربری به بندر لافت سفر کرد. اگر با خودرو شخصی به بندرعباس می‌روید، امکان دارد که با لندی گراف خودرو را به جزیره قشم ببرید.
تاریخچه چاه های تلا در قشم
چاه های تلا به عنوان یکی از شاهکارهای معماری دست‌ساز انسان، با ریشه‌هایی عمیق در قرن هفدهم میلادی، امروزه نظر بسیاری از گردشگران را به سوی خود میکشد. این چاه‌ها به همراه دو برج دیدبانی از جمله آثار تاریخی و باستانی این دوره هستند که نشان دهنده تلاش انسان برای حفظ و بهره‌برداری از منابع آب در شرایط اقلیمی گرم و خشک منطقه می‌باشند. برخی معتقدند که این چاه‌ها در دوران هخامنشیان و تحت دستور خواجه کریم، حاکم وقت لافت، برای مقابله با بی‌آبی حفر شده و نقش اساسی در زندگی مردم داشته‌اند. از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان جزیره‌نشین هخامنشی و زرتشتی برای حفر این چاه‌ها بهره گرفته شده است.
چاه‌های تلا با شماره ۲۱۹۵ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند و همواره تحت نظر و نگهداری بوده‌اند. نگهبانی این چاه‌ها به عهده زنانی از جمله آناهید بوده است که به عنوان بانوی آب، باران و باروری در مذاهب ایران باستان شناخته می‌شود. آناهید در باورهای محلی، نقشی بسیار مهم و محبوب داشته و همیشه با احترام و مهربانی از سوی جامعه مورد استقبال قرار داشته است. بومیان این منطقه می‌گویند که بانوی محافظ آب در نزدیکی چاه‌ها زندگی می‌کرده و وظیفه تعیین نوبت برداشت آب بین اهالی را بر عهده داشته است. این نگهبانان تلاش می‌کرده‌اند تا منابع آب شیرین را حفظ نمایند و این به تدریج به عنوان یک فرهنگ محلی و میراث فرهنگی منطقه شناخته شد.
دلیل نام گذاری چاه های تلا
نام چاه های تلا به دو صورت تلفظ می‌شود. اولین نام «تلاو» از دو بخش “تل” به معنی پشته و “آو” به معنی آب تشکیل شده است که در کل معنای “حجمی از آب” را می‌دهد. دومین نام، «طلا» به دلیل ارزش بسیار بالای آب در اقلیم منطقه لافت، انتخاب شده است. نام های دیگری نیز برای این چاه‌ها وجود دارد، مانند چاه‌های بندر لافت و تل آب. هر یک از این چاه‌ها به عنوان نمایندگانی از منابع آب با نام‌های جداگانه شناخته می‌شوند. این نام‌ها بر اساس ویژگی‌هایی مانند موقعیت جغرافیایی، طعم آب، نحوه استفاده و وقوع اتفاقات خاص در نزدیکی آنها، مانند شوری یا شیرینی آب انتخاب و استفاده می‌شوند.
ویژگی های چاه های تلا در قشم
چاه‌های تلا در بندر لافت جزیره قشم، نمونه‌های بارزی از ابتکارات تاریخی در زمینهٔ مهندسی آب و ذخیره‌سازی آن هستند که با شرایط اقلیمی منطقه همخوانی دارند. به دلیل شوری آب زیرزمینی، امکان حفر چاه‌ها و قنات و بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در لافت وجود ندارد و مردم مجبور به راه‌اندازی سیستم‌های جمع‌آوری آب باران شده‌اند. از تعداد ۳۶۶ چاه تلا، ۲۶۶ چاه اکنون پر شده‌اند و تنها ۱۰۰ چاه فعال باقی‌مانده است. در گذشته، این چاه ها به عنوان نماینده‌های تقویمی برای مردم بوده‌اند. در فصول بارندگی، تمام چاه‌ها پر از آب می‌شدند و در طول سال از آب آنها برای مصارف مختلف استفاده می‌شد.
بعد از بارش، درب چاه‌ها محکم می‌شد و نگهبان هر صبح درب یکی از چاه‌ها را برای استفاده مردم روستا باز می‌کرد. اولین چاه باز شده نشان‌دهندهٔ شروع سال جدید بوده است. امروزه، با وجود آب‌انبارهایی که بر فراز چاه‌های تلا ایجاد شده‌اند، مصرف آب این چاه‌ها کاهش یافته است و برخی از آنها فقط برای آبیاری نخلستان‌ها و آب دادن به دام‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در اطراف چاه‌های تلا، درختان سرسبزی وجود دارند که ریشه های قوی خود را به عمق چاه و آب می‌فرستند.
ساکنان لافت این درختان را نشانه ای از وجود آب شیرین در این منطقه می‌دانند. درختان کهور اطراف چاه‌ها به اعتقاد بومیان، مقدس هستند و از جنس «کنار» هستند. این درخت زیارتی روی قطعه سنگی که از چاه‌ها برافراشته شده است، رشد کرده و به طور خاص برای حاجت های مختلف زیارت می‌شود. به طور مشابه، در کنار مجموعهٔ چاه‌های تلا، درختی کهنسال وجود دارد که به نام آن اعتقاد دارند و برای رسیدن به هدف های مختلف به آن طرف می روند.
معماری و ساختار چاه های تلا
چاه‌های تلای لافت، به تعداد ۳۶۶ عدد، هر کدام نمونه‌های منحصر به فردی از هنر و مهندسی آب هستند. این چاه‌ها روی صخره‌های سیست کوه حفر شده‌اند که توسط یک گودال مستطیل شکل بزرگ احاطه شده است. عمق چاه‌های داخل گودال حدود ۳ متر و چاه‌های بالای گودال حدود ۶ متر است. متفاوت از بسیاری چاه‌های دیگر، چاه‌های تلا از آب‌های زیرزمینی پر نمی‌شوند، بلکه آب باران را جمع‌آوری می‌کنند. تپه های میانی روستا آب باران را به طور طبیعی و مصنوعی به چاه‌ها هدایت می‌کنند، به گونه‌ای که وارد بافت روستا نمی‌شود. این سیستم تامین آب بر اساس جمع‌آوری آب سطحی از این تپه ها شکل گرفته است.
چاه‌های تلا در ابعاد و اشکال مختلفی از جمله مربع، مستطیل، دایره و گلابی ساخته شده‌اند و از جنس بستر و دیواره های مرغوبی برخوردارند که باعث سالم ماندن آب تا مدت زمان طولانی می‌شود. کف چاه‌ها از جبس ساخته شده که به خوبی آب را خنک نگه می‌دارد. هنگام بارش شدید، در اطراف چاه ها دریاچه‌های کوچکی شکل می‌گیرد و آب‌انبار اصلی روستا پر از آب می‌شود. سرریز آب از چاه‌ها و آب انبارها به سمت دریاچه های محوطه مسجد جامع لافت سرازیر می‌شود.
